Optisyen Şahin SIMSIKI
Özet
Göz sağlığı, insan yaşamının kalitesini belirleyen temel unsurlardan biridir. Görme bozuklukları yalnızca bireyin günlük yaşamını değil, aynı zamanda sosyal, psikolojik ve ekonomik refahını da etkiler. Bu çalışmamda göz sağlığını etkileyen faktörler, görme sisteminin fizyolojisi, teknolojik gelişmelerin optik bilimine katkısı ve optisyenlik mesleğinin çağdaş rolü ele alınacaktır. Ayrıca, koruyucu göz sağlığı uygulamaları ve toplum sağlığına olan etkileri bilimsel bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Göz sağlığı, optisyenlik, görme bozuklukları, koruyucu sağlık, optik bilim, retina, dijital göz yorgunluğu
1. Giriş
Görme duyusu, insanın çevresini algılamasında en önemli ve baskın algı sistemidir. Beyne ulaşan duyusal bilginin yaklaşık %80’i gözler aracılığıyla sağlanır. Bu nedenle, göz organının sağlığı yalnızca net görme açısından değil, yaşam kalitesi, üretkenlik ve güvenlik açısından da büyük öneme sahiptir.
Göz sağlığının korunmasında; erken teşhis, doğru optik düzeltme, uygun hijyen alışkanlıkları ve teknolojik çözümler hayati rol oynar. Optisyenlik mesleği, bu süreçte hem bilimsel hem de toplumsal açıdan önemli bir köprü görevi üstlenmektedir.
2. Görme Sisteminin Bilimsel Temelleri
2.1. Gözün Anatomik Yapısı
Göz, karmaşık bir optik sistemdir. Kornea, iris, lens, retina ve optik sinir, görme sürecinin ana bileşenleridir.
Kornea, ışığın ilk kırıldığı ve gözün ilk tabakası olan saydam tabakadır.
Lens, odaklamayı sağlar ve ışığın retina üzerine doğru şekilde düşmesine aracılık eder.
Retina, fotoreseptör hücreler aracılığıyla ışığı sinir sinyallerine dönüştürür.
Optik sinir, bu sinyalleri beyindeki görme merkezine iletir.
Bu sistemdeki herhangi bir anatomik veya fizyolojik bozulma, görme kalitesini doğrudan etkileyecektir.
2.2. Görme Bozuklukları ve Nedenleri
En yaygın görme kusurları arasında miyopi, hipermetropi, astigmatizma ve presbiyopi (yaşa bağlı yakın görme bozukluğu) yer alır.
Bu kusurların temel nedeni, göz küresi uzunluğu veya kornea eğriliğindeki değişikliklerdir.
Ayrıca glokom, katarakt ve makula dejenerasyonu gibi hastalıklar, ileri yaşlarda ciddi görme kayıplarına neden olabilir.
3. Göz Sağlığını Etkileyen Faktörler
3.1. Çevresel Faktörler
Modern yaşam koşulları göz sağlığını tehdit eden pek çok faktörü beraberinde getirir. Uzun süreli ekran kullanımı, düşük nemli ortamlar, UV ışınları ve hava ve çevre kirliliği bunların başında gelir.
Özellikle mavi ışık maruziyeti, retinal hücrelerde oksidatif stres oluşturarak dijital göz yorgunluğuna neden olabilir.
3.2. Beslenme ve Vitamin Desteği
Retina sağlığını korumada A vitamini (retinal oluşumu), C ve E vitaminleri (antioksidan savunma) büyük önem taşır.
Yapılan araştırmalar, yeşil yapraklı sebzeler, balık yağları ve beta-karoten içeren besinlerin düzenli tüketiminin görme fonksiyonlarını oldukça desteklediğini göstermektedir.
3.3. Sistemik Hastalıkların Etkisi
Diyabetik retinopati, hipertansif retinopati ve tiroid göz hastalıkları, sistemik rahatsızlıkların doğrudan göz üzerindeki etkilerine örnektir. Özellikle diyabetik retinopati, retina damarlarında mikroanjiyopatiye neden olarak kalıcı görme kayıplarına yol açabilmektedir.
4. Koruyucu Göz Sağlığı Uygulamaları
4.1. Ekran Kullanımına Bağlı Göz Yorgunluğu
Dijital çağda bireylerin günlük ekran süresi ortalama 7–9 saate ulaşmış olması ne yazık ki bu durum göz kuruluğu, baş ağrısı, bulanık görme ve odaklanma zorluklarına neden olmaktadır.
Uzmanlar, 20-20-20 kuralını (her 20 dakikada, 20 saniye boyunca 20 feet (6 metre uzaklığa bakmak) önererek göz kaslarının dinlenmesini sağlamaktadır.
4.2. UV Korunması ve Güneş Gözlükleri
UV ışınları, kornea epiteline ve retina pigment epitel hücrelerine zarar verebilir. Bu nedenle UV400 koruma filtresine sahip güneş gözlüklerinin ve aynı zamanda optik gözlüklerinde de aynı filtrelerinin kullanımı yalnızca estetik değil, koruyucu bir sağlık önlemidir.
4.3. Göz Hijyeni ve Kontak Lens Kullanımı
Kontak lens kullanıcılarının en büyük risklerinden biri mikrobiyal keratit gelişimidir. Bu nedenle lenslerin düzenli temizliği, uygun solüsyon kullanımı ve gece boyunca lens takılmaması önerilmektedir.
5. Toplumda Göz Sağlığı Bilinci ve Optisyenliğin Geleceği
Göz sağlığı, toplum sağlığının önemli bir göstergesidir. Ancak birçok ülkede bireyler, göz muayenesini yalnızca görme kaybı yaşadıklarında yaptırmaktadır.
Toplum temelli tarama programları, okul çağındaki çocuklara yönelik görme testleri ve yaşlı bireylerde düzenli optik kontrol uygulamaları, erken teşhisin yaygınlaştırılması açısından önemlidir.
6. Sonuç
Göz sağlığının korunması, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Optisyenler, göz hekimleri arasındaki iş birliği; bireyin yalnızca görmesini değil, görme konforunu ve yaşam kalitesini korumayı hedeflemelidir.
Teknolojinin sunduğu yenilikler, optisyenlik mesleğini daha hassas, kişiye özel ve bilim temelli bir meslek haline getirmiştir. Ancak en güçlü araç, bilinçli bireyler ve düzenli optik kontrollerdir.
Unutulmamalıdır ki, “Görmek yalnızca bir duyusal süreç değil, hayatın anlamını şekillendiren bir bilimdir.”
Şahin SIMSIKI
Optisyen
Kaynakça
1. World Health Organization (WHO). World Report on Vision. Geneva, 2019.
2. American Optometric Association (AOA). Optometric Clinical Practice Guidelines: Comprehensive Adult Eye and Vision Examination, 2023.
3. Laughton D., et al. (2021). Digital Eye Strain and Blue Light Exposure: A Review.* *Ophthalmic Physiol Opt., 41(4), 555–562.
4. Türk Optisyen-Gözlükçüler Birliği. *Göz Sağlığı ve Optisyenlik Meslek Standartları Raporu, 2022.
5. Kanski, J. J., Bowling, B. (2021). Clinical Ophthalmology: A Systematic Approach. Elsevier Health Sciences.
